Dự phòng lây nhiễm hiv từ mẹ sang con

Từ 01/6/2020 đến 30/6/2020 là tháng cao điểm Dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con. Can thiệp dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con là biện pháp rất hiệu quả. Nếu được can thiệp, chăm sóc và điều trị dự phòng thích hợp, mỗi năm tại Việt Nam sẽ có hàng ngàn trẻ được cứu thoát khỏi HIV. Các thời điểm lây truyền vi-rút HIV cho con
                   Người mẹ nhiễm virus HIV có thể lây truyền virus HIV sang con trong thời kỳ mang thai, khi sinh và khi cho con bú.
                   Trong thời kỳ mang thai: virus HIV từ máu của mẹ qua nhau thai để vào cơ thể thai nhi. Sự lây truyền HIV trong thời kỳ mang thai có thể xảy ra sớm ngay khi thai nhi mới được 8 tuần tuổi và có thể kéo dài trong suốt thai kỳ.
Tuy nhiên, người ta nhận thấy tỷ lệ lây truyền HIV qua nhau thai tương đối cao vào thời kỳ tuổi thai được trên 18 tuần. Khoảng 20-30% số trẻ em bị lây truyền HIV từ mẹ được cho là lây truyền qua bánh nhau.
                   Trong khi sinh: Sự lây truyền HIV từ mẹ sang con có thể xảy ra muộn quanh thời kỳ chuyển dạ. Nguyên nhân khi đứa trẻ "đi qua" đường sinh dục của mẹ để ra ngoài đã tiếp xúc trực tiếp với dịch âm đạo (nuốt nước ối, vi-rút trong máu và dịch âm đạo của mẹ có chứa HIV). Do sự trao đổi máu mẹ - thai nhi khi chuyển dạ (ở giai đoạn này các cơn co tử cung của mẹ có thể "bơm mạnh" máu mẹ chứa HIV vào tuần hoàn của thai nhi). Khoảng 50-60% trẻ em bị lây truyền HIV trong giai đoạn này. Đồng thời, nguy cơ lây truyền HIV từ mẹ sang con trong khi sinh sẽ tăng lên trong trường hợp đẻ khó, chuyển dạ kéo dài, phần mềm của người mẹ bị dập nát, thai bị xây xước, sang chấn ...
                   Khi cho con bú:  Khi trẻ bú mẹ, HIV từ sữa mẹ có thể xâm nhập qua niêm mạc miệng, lưỡi, lợi của đứa trẻ và lây nhiễm cho trẻ, nhất là trong trường hợp trẻ có các viêm nhiễm trong khoang miệng. Hoặc trong trường hợp vú mẹ có viêm nhiễm, vết nứt hay khi trẻ mọc răng cắn gây chảy máu thì HIV có thể theo máu vào miệng trẻ, xâm nhập qua niêm mạc trong khoang miệng và gây nhiễm HIV cho trẻ. Khoảng 20-30% số trẻ em bị nhiễm HIV từ mẹ được cho là bị lây qua bú sữa mẹ. Tỷ lệ lây nhiễm tùy thuộc vào thời gian và cách nuôi con bằng sữa mẹ.
Tầm quan trọng của dự phòng lây truyền HIV từ mẹ qua con
                   Một bà mẹ bị nhiễm HIV mang thai có thể làm lây truyền HIV từ mẹ sang con. Nếu 100 trẻ sinh ra từ bà mẹ nhiễm HIV không được chăm sóc điều trị thích hợp, không được dùng thuốc kháng HIV để phòng lây truyền từ mẹ sang con thì trung bình có 30-35 trẻ sinh ra bị lây nhiễm HIV từ mẹ. Trong khi đó nếu được phát hiện sớm và điều trị thích hợp, tỷ lệ này giảm xuống còn dưới 5% (100 trẻ sinh ra có thể chỉ có 3-5 trẻ nhiễm HIV từ mẹ hoặc thậm chí còn ít hơn nữa).
Tầm quan trọng của việc thực hiện xét nghiệm HIV sớm
                   Ở nước ta ước tính trung bình mỗi năm có từ 1,5-2 triệu phụ nữ mang thai. Với tỷ lệ nhiễm HIV khoảng 0,25-0,3% trong nhóm này thì mỗi năm có khoảng từ 4.000-6.000 bà mẹ mang thai nhiễm HIV.
                   Nếu không được can thiệp mỗi năm sẽ có 1.500-3.000 trẻ bị nhiễm HIV ra đời. Nếu được chăm sóc và điều trị dự phòng thích hợp, mỗi năm chỉ còn khoảng 150-200 trẻ bị nhiễm HIV từ mẹ. Hàng ngàn trẻ sẽ được cứu thoát khỏi HIV.
          Do đó, xét nghiệm phát hiện sớm tình trạng nhiễm HIV ở phụ nữ mang thai để áp dụng các biện pháp can thiệp dự phòng là rất quan trọng, nhằm:
    Giúp phụ nữ mang thai nhiễm HIV tự quyết định các vấn đề về sinh con, về thực hiện các biện pháp dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con;
     Giúp phụ mang thai chưa nhiễm HIV biết về HIV, về xét nghiệm HIV, về dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con, ...
    Giúp phụ nữ mang thai thực hiện các hành vi an toàn để làm giảm nguy cơ lây truyền HIV cho mình và cho con, ...
Những biện pháp can thiệp giúp dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con
                   Với những phụ nữ mới được phát hiện nhiễm HIV khi mang thai, việc nhận kết quả HIV dương tính ít nhiều cũng gây ảnh hưởng đến tâm lý. Do đó họ rất cần được chăm sóc về thể chất, tinh thần cũng như tiếp cận những biện pháp can thiệp giúp dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con.
                   Hiện nay tại Trung tâm Y tế Hữu Lũng đã và đang thực hiện các biện pháp can thiệp dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con qua các thời kỳ.
                   Trước khi mang thai: bà mẹ phải dùng thuốc ARV ít nhất đủ 24 tháng và làm xét nghiệm đo tải lượng virus HIV
                   Trong khi mang thai: Tư vấn về dinh dưỡng khi mang thai và nuôi dưỡng trẻ sau sinh; về nguy cơ và bất lợi có thể xảy ra khi mang thai, sinh đẻ, kể cả việc nuôi dưỡng và chăm sóc trẻ sau này
                   Khi sinh: Thực hiện đảm bảo các nguyên tắc vô khuẩn trong sản khoa. Hạn chế các thủ thuật: bấm ối, mổ lấy thai, đặt điện cực, rạch màng ối sớm. Tắm cho trẻ ngay sau sinh.
                   Sau khi sinh: tiếp tục thực hiện tư vấn cho bà mẹ tiếp tục uống thuốc ARV và cho trẻ uống thuốc dự phòng lây truyền HIV đủ 6 tuần, tư vấn cho bà mẹ nếu có điều kiện cho trẻ sữa ngoài hoàn toàn không cho bú sữa mẹ đồng tời tư vấn cho trẻ đi làm xét nghiệm khi trẻ được 18 tháng tuổi.
                   Trung tâm Y tế tập trung truyền thông về lợi ích của điều trị bằng thuốc ARV và xét nghiệm sớm ngay trong những tháng đầu của thai kỳ ở phụ nữ mang thai nhiễm HIV trong việc giảm lây truyền HIV từ mẹ sang con.
          - Lợi ích của ARV sớm cho người nhiễm HIV và phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ, dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con.
- Lợi ích của theo dõi tải lượng HIV đối với phụ nữ mang thai nhiễm HIV để sinh ra những đứa con khỏe mạnh.
- Phối hợp các chương trình dự phòng khác như tư vấn xét nghiệm tự nguyện, tiếp cận cộng đồng nhằm tăng cường chuyển tải các thông điệp về dự phòng nhiễm HIV, sử dụng bao cao su với các tác dụng bảo vệ kép phòng có thai ngoài ý muốn đồng thời dự phòng nhiễm HIV và các bệnh lây qua đường tình dục...
Cung cấp các dịch vụ can thiệp về dự phòng lây truyền HIV từ mẹ sang con:
          Trung tâm Y tế đẩy mạnh công tác tư vấn xét nghiệm HIV cho phụ nữ mang thai, tư vấn và xét nghiệm HIV ngay từ lần đầu khi phụ nữ mang thai đến khám thai. Mở rộng tư vấn xét nghiệm HIV cho phụ nữ mang thai tại tuyến xã.
          Đảm bảo đủ test để xét nghiệm HIV cho phụ nữ mang thai, đặc biệt là đối tượng có nguy cơ cao.
                   Tăng cường cơ chế phối hợp để chuyển gửi hiệu quả giữa cơ sở phát hiện phụ nữ mang thai nhiễm HIV với cơ sở chăm sóc và điều trị HIV/AIDS, đảm bảo phụ nữ mang thai nhiễm HIV đồng thời được chăm sóc thai nghén và điều trị bằng thuốc ARV./.