Ngày thế giới phòng chống lao 24/3/2019

Ngày 24 tháng 03 năm 1882, nhà bác học người Đức- Robert Kock là người đầu tiên công bố tìm ra nguyên nhân gây bệnh lao, đó là trực khuẩn lao khi xét nghiệm đờm của người mắc bệnh lao phổi. Phát hiện quan trọng của ông đã mở đường cho việc chẩn đoán và chữa bệnh lao. Ngày Thế giới phòng, chống lao 24/3 được tổ chức hàng năm nhằm nâng cao nhận thức của người dân về bệnh lao.
Bệnh lao vẫn là “kẻ giết người hàng đầu” trong các bệnh nhiễm nguy hiểm trên thế giới. Cứ mỗi ngày, lại có thêm 4.500 người chết bởi bệnh lao và gần 30000 người mắc bệnh. Những nỗ lực toàn cầu để chống lại bệnh lao đã cứu sống khỏang 54 triệu người kể từ năm 2000 và giúp giảm tỷ lệ tử vong do lao xuống còn 42%.
Việt Nam hiện vẫn nằm trong 30 nước có gánh nặng bệnh lao cao nhất thế giới, đứng thứ 16 về số người mắc bệnh lao cao và đứng thứ 15 gánh nặng lao kháng đa thuốc. Trong đó, 64% bệnh nhân lao thường và 98% bệnh nhân lao kháng thuốc phải chịu gánh nặng chi phí thảm họa, tức là phải tiêu tốn >20% thu nhập của cả hộ gia đình trong một năm do mắc lao. 70% người mắc lao ở trong độ tuổi lao động. Vì vậy, lao thực sự là một vấn đề ảnh hưởng đến kinh tế từng gia đình nói riêng và đất nước nói chung. Đầu tư cho chấm dứt bệnh lao là đầu tư cho phát triển bền vững.
Cam kết chấm dứt bệnh lao trên thế giới và ở Việt Nam
Ngày 26 tháng 9 năm 2018 vừa qua lần đầu tiên trong lịch sử đã diễn ra cuộc họp cấp cao của Đại hội đồng Liên Hiệp quốc về chấm dứt bệnh lao với sự cam kết của các lãnh đạo cấp quốc gia các nước thành viên Liên Hiệp Quốc. Tại đây, Việt Nam đã đưa ra cam kết chấm dứt bệnh lao vào năm 2030. Việt Nam được đánh giá là nước mở đường và mô hình thành công triển khai chiến lược chấm dứt bệnh lao toàn cầu của WHO.
Mục đích thực hiện cam kết nhằm:
- Mở rộng quy mô tiếp cận phòng ngừa và điều trị bệnh lao;
- Tiếp tục xây dựng trách nhiệm giải trình;
- Đảm bảo nguồn lực tài chính đầy đủ và bền vững bao gồm cả cho nghiên cứu;
- Chấm dứt sự kỳ thị, phân biệt đối xử với người bệnh; thúc đẩy hành động nhân quyền, lấy người bệnh làm trung tâm.
- Kêu gọi các cấp chính quyền, cộng đồng bị ảnh hưởng, các tổ chức xã hội dân sự, các nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe và các đối tác trong nước và quốc tế cùng hành động theo biểu ngữ “Tìm kiếm, điều trị cho tất cả bệnh nhân Lao” để không ai bị bỏ lại phía sau.
Năm nay chủ đề của Việt Nam đó là “Đã đến lúc cùng hành động để chấm dứt bệnh lao tại Việt Nam vào năm 2030”
WHO nhận định Việt Nam đang trên con đường chấm dứt bệnh lao bởi vì chúng ta đã có 10 điểm mạnh sau đây:

1. Nghị quyết Trung ương 20 kỳ họp thứ VI khóa XII đã nêu rõ đến năm 2030 cơ bản chấm dứt bệnh lao với những chỉ đạo về quan tâm đầu tư nguồn lực cũng như chính sách hỗ trợ cho tiến trình chấm dứt bệnh lao trên phạm vi toàn quốc.
2. Năm 2014, Chính phủ đã ban hành Chiến lược Quốc gia phòng chống lao đến năm 2020, tầm nhìn 2030 với nội dung tham chiếu Chiến lược chấm dứt bệnh lao toàn cầu. Do vậy, Chiến lược chấm dứt bệnh lao của Việt Nam có mục tiêu, chỉ tiêu, giải pháp và tổ chức thực hiện rõ ràng.
3. Sau năm 2015, mặc dù Quốc hội đã cắt giảm chương trình mục tiêu quốc gia, tuy nhiên, Chương trình chống lao vẫn được hỗ trợ từ một phần ưu tiên trong Dự án 1 thuộc Chương trình mục tiêu Y tế và Dân số của Chính phủ theo Quyết định 1125/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.
4. Các chính sách hỗ trợ qua Thông tư, Nghị định, Quyết định làm nền tảng: Nghị Định 56/2011/NĐ-CP ngày 04 tháng 7 năm 2011 quy định chế độ phụ cấp ưu đãi theo nghề đối với công chức, viên chức công tác tại các cơ sở y tế công lập; Thông tư 02/2013/TT-BYT ngày 15 tháng 01 năm 2013 quy định về việc phối hợp giữa các cơ sở y tế trong quản lý bệnh lao; Thông tư 04/2016/TT-BYT ngay 26 tháng 02 năm 2016 quy định về khám bệnh; chữa bệnh và thanh toán chi phí khám bệnh, chữa bệnh bảo hiểm y tế liên quan đến khám bệnh, chữa bệnh lao,...
5. Có mạng lưới y tế tế từ Trung ương đến địa phương tích hợp vào hệ thống y tế chung tại sơ sở vận hành trong nhiều năm, mạnh về tổ chức và kinh nghiệm. Đến nay toàn quốc đã có 51 bệnh viện chuyên khoa, trong đó có 48 Bệnh viện chuyên khoa tuyến tỉnh có thể nhanh chóng áp dụng tốt tất cả các kỹ thuật can thiệp mới được WHO khuyến cáo. Mạng lưới đã phủ kín toàn quốc đến xã/ phường, thôn bản.
6. Hướng dẫn kỹ thuật với phác đồ chuẩn được triển khai rộng rãi trên phạm vi toàn quốc từ tiêu chuẩn, các kỹ thuật xét nghiệm, phác đồ điều trị lao thường, lao đa kháng, tiền siêu kháng, siêu kháng và lao tiềm ẩn đều được cấp thuốc miễn phí từ trung ương đễn xã/ phường, thôn bản.
7. Việt Nam đã có mạnh lưới nghiên cứu rất mạnh với việc thành lập trung tâm hợp tác nghiên cứu lao và bệnh phổi tại Bệnh viện Phổi Trung ương với sự tham gia của nhiều đối tác trong nước và quốc tế. Đã xây dựng được chiến lược nghiên cứu tầm cỡ toàn cầu đã được tiến hành và hoàn thành từ thử nghiệm lâm sàng, nghiên cứu điều tra, nghiên cứu can thiệp dịch tễ và được đăng tải trên tạp chí mạnh nhất trên thế giới được WHO coi là một nước  đi đầu trong triển khai Chiến lược chấm dứt bệnh lao toàn cầu.
8. Việt Nam được hỗ trợ mạnh mẽ của quốc tế cả về tài chính và kỹ thuật. Hiện nay, về tài chính, Quỹ toàn cầu đang hỗ trợ chủ yếu cùng với các đối tác khác đang chiếm khoảng 70% kinh phí vận hành chương trình. Về mặt kỹ thuật WHO, KNCV, CDC Hoa Kỳ, CHAI … đang hỗ trợ rất đắc lực để Việt Nam có thể áp dụng nhanh và hiệu quả nhất các công nghệ mới, đồng thời cũng cung cấp nhiều bằng chứng kỹ và kỹ thuật cho các nước trên thế giới.
9. Hiện tại có hơn 40 đối tác trong nước và quốc tế cùng tham gia nhiệt tình với cơ chế điều phối mềm dẻo, từ cơ quan quản lý nhà nước, đến các hiệp hội, trường đại học, tổ chức phi chính phủ và cộng đồng, trong đó có 9 tổ chức cùng được hỗ trợ kinh phí của Quỹ toàn cầu thực hiện chung một mục đích chấm dứt bệnh lao.
10.  Sự quyết tâm của toàn hệ thống chương trình tiềm năng có thể lan tỏa rộng ra toàn xã hội vì mục tiêu rất nhân văn tránh đi cái chết cho hàng chụn ngàn người mỗi năm và tránh đi nỗi lo âu của hàng trăm ngàn gia đình mỗi năm.

Thách thức lớn nhất của Chương trình chống lao hiện nay là duy trì bền vững tất cả những điều kiện thuận lợi hiện nay, những thành quả đã đạt được cho đến năm 2023. Việt Nam cần có sự tiếp cận chủ động của cộng đồng với các dịch vụ phòng chống lao để phát hiện sớm và tất cả mọi người trường hợp bị lao, điều trị khỏi tất cả các thể lao, vì vậy mà cắt đứt nguồn lây, chấm dứt bệnh lao. Về giải pháp cho sự phát triển bền vững, chúng ta cần có Ủy ban liên ngành quốc tế, có Chương trình hành động quốc gia, cần đưa vấn đề chấm dứt bệnh lao vào Luật phòng chống các bệnh truyền nhiễm sửa đổi hoặc có Nghị quyết riêng về thực hiện Nghị quyết Trung ương chấm dứt bệnh lao đến năm 2030.
Chúng ta cần sự tham gia tích cực của cộng đồng. Giải pháp cho tiếp cận chủ động của cộng đồng đó là truyền thông giáo dục giảm thiểu kỹ thị mặc cảm về bệnh lao và có chính sách hỗ trợ, nhất là hỗ trợ kinh tế cho mọi người dân, không còn rào cản nào khiến họ phải giấu bệnh hoặc bỏ trị. Quỹ Hỗ trợ người bệnh chiến thắng bệnh lao- PASTB đang phát huy tác dụng, làm sao đẻ mọi người biết đến và không còn phải lo lắng khi nghi mắc lao, cho dù nghèo đến bao nhiêu đi chăng nữa.